© Jaime Saldarriga | REUTERS

​

Ontwapening en demobilisatie zijn twee cruciale stappen in de ontwapenings-, demobilisatie- en re-integratieprogramma 's (DDR), die de Verenigde Naties in de jaren negentig hebben opgezet om ex-strijders of iedereen die bij een gewapende groep hoort te helpen om actief deel te nemen aan het vredesproces en om landen die in staat van oorlog verkeren uit de vicieuze cirkel van geweld te bevrijden waarin ze vastzitten.

​

De ontwapening

In theorie is ontwapening het proces waarbij leden van de strijdkrachten al hun wapens, munitie en soms zelfs hun uniformen inleveren of vernietigen. Dit is vaak de eerste stap in het vredesproces tussen de twee strijdende partijen.

 

In de praktijk blijkt algauw dat het complexer ligt: voor veel strijders is het leger hun enige bron van levensonderhoud en ze zijn soms terughoudend om dat op te geven. Het zal daarom nodig zijn om in het 're-integratie' deel van het programma te zorgen voor scholing en andere ondersteuning waardoor volwassenen en kinderen ook zonder wapens weer een bestaan kunnen opbouwen.

​

De demobilisatie

 

In theorie is de demobilisatie de tweede, meer symbolische, fase van het programma waarbij gewapende groepen volgens een strak schema het aantal van hun strijders verminderen: hergroepering, kantonnering, administratie en voorbereiding op de terugkeer naar het burgerleven van kinderen en volwassenen.

 

Maar daarbij gaat het duidelijk alleen om de officiële demobilisatie. In de meeste gevallen vindt de echte demobilisatie informeel plaats (kinderen worden vrijgelaten of ontsnappen).

 

In sommige bijzondere gevallen bieden overheden compensatie of humanitaire hulp aan kinderen (en soms zelfs aan volwassenen) die terugkeren naar hun gemeenschap. Vanwege het gebrek aan duidelijke politieke actie zijn het echter vooral de kinderbeschermingsinstanties die dit ter hand moeten nemen.

 

Het is belangrijk om in de demobilisatiefase alle kinderen op te nemen die direct (door een wapen te dragen) en indirect (dragers, koks, seksslavinnen) aan de vijandelijkheden hebben deelgenomen, omdat ze allemaal een trauma hebben opgelopen en sociaaleconomische problemen ondervinden.

 

Kinderen en volwassenen kunnen worden doorverwezen naar doorgangskampen (zo kort mogelijk) waar ze worden verzorgd door professionals (maatschappelijk werkers of humanitaire hulpverleners, maar zeker niet militairen). Deze kampen maken het mogelijk om de nodige registraties uit te voeren, het onderzoek voor gezinshereniging te starten, de eerste zorg te verlenen (medisch, psychologisch, logistiek) en de specifieke behoeften van het kind te bepalen (extreme armoede, verslaving, ...). Daarna begint de lange mars naar re-integratie.